«ولا تکن عبد غیرک و قد جعلک الله حرا(1)؛ بنده دیگرى مباش، که خدا، تو را آزاده آفریده است.
شرح حدیث:
خداوند، انسان را به صورت موجودى "آزاد"، و داراى شخصیت و عزت نفس آفریده است. و به او عقل و شعور، و نیروى درک و دریافت، و قدرت اراده بخشیده است، تا اندیشه خود را به کار اندازد، از نیروى بدنى خود استفاده کند، و با قدرت فکر، و تن دادن به کار و تلاش، در کمال آزادى و سربلندى، زندگى شرافتمندانه یى را دنبال کند. در آفرینش خدا، هیچ انسانى از دیگرى برتر و باارزشتر، یا کمتر و بىمقدارتر نیست. بنابر این، هیچ انسانى حق ندارد که دیگران را بنده خود سازد، و هیچ انسانی هم حق ندارد خود را به صورت بنده دیگران در آورد. زیرا بندگى، تنها در برابر خداوند متعال شایسته است، و جز خدا، هیچ کس شایسته آن نیست که انسانى، در برابرش، خود را دچار ذلت و زبونى کند و مانند بنده ناتوان و بیمقدارى ظاهر شود.
البته کسى که عزت داشته باشد، و ارزش انسانى خود را بشناسد، به آزادى گرانقیمتى که خداوند به او ارزانى داشته، احترام خواهد گذشت. چنین فردى، همیشه به نیروى فکر و قدرت کار و تلاش خود متکى خواهد بود، به آنچه در یک زندگى شرافتمندانه نصیبش میشود قناعت خواهد کرد، و در نتیجه، همواره سربلند و آزاد خواهد زیست.
اما افراد ذلیل و بى شخصیتى هم پیدا مىشوند، که به خاطر مال دنیا، در برابر ثروتمندان یا صاحبان مقام و قدرت، به زانو مىافتند، سر تعظیم فرود مىآورد، و بصورت بنده یى ذلیل و بىارزش ظاهر مىشوند، تا شاید از ثروت و مقام آن افراد بهره یى ببرند و بیش از حد لیاقت خود، مال و مقامى بدست آورند.
امام علی(علیه السلام)، اینگونه افراد را نکوهش مىکند و به همه مسلمانان هشدار مىدهد که: مبادا آزادى و ارزش انسانى خود را، که خداوند به شما ارزانى داشته است، پایمال کنید و به طمع مال و مقام، در برابر انسانى همچون خودتان، بندگى کنید، زیرا خداوند، همه انسانها را آزاد و یکسان آفریده است.
پینوشت:1- نهج البلاغه، نامه /31 .
برگرفته از پندهاى کوتاه از نهج البلاغه، هئیت تحریریه بنیاد نهج البلاغه .
گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .