شکر، به معنای درک احسان و سپس اظهار آن است[1]. یعنی برای شکر یک نعمت، ابتدا باید آن را به عنوان لطف و احسان قبول داشت.
وجود هدایتگر الهی، نعمت بزرگ خدا بر مخلوقات است. تا زمانی که درک نکنیم هدایتگر زمان، نعمت خداوند است بر بندگانش، نمیتوانیم شکر ایشان را به جای آوریم. پس مرحلهی نخست در شکر قلبی از امام زمان، این است که ایشان را به عنوان نعمت بزرگ الهی بر بندگان بدانیم.
خداوند دربارهی تمامی نعمتهایی که به بندگانش عطا فرموده، از ایشان سوال میکند که آن را چگونه و در چه راهی استفاده کردهاند؟ هرقدر نعمتِ عطا شده، ارزشمندتر باشد، حسابرسی دربارهی آن حساستر و سختتر میشود. نعمت وجود هدایتگر از چنان جایگاه ویژهای برخوردار است که خداوند در قرآن کریم دربارهاش چنین هشدار داده:
"سپس در آن روز بیشک، از این نعمت بازخواست میشوید[2]"
امام صادق - ششمین مبیّن قرآن، پس از رسول خدا - در تفسیر این آیه فرمودهاند:
"آن نعمتی که خدا مردم را دربارهاش بازخواست میکند، ما اهل بیت هستیم[3]."
در آیه ی دیگری از قرآن، خداوند میفرماید:
"آیا به کسانی که نعمت خدا را به کفر تبدیل کردند، ننگریستی؟[4]"
امیر مؤمنان در تفسیر آیهی فوق چنین فرمودهاند:
"آن نعمتی که خداوند بر بندگانش ارزانی داشته، ما [هدایتگران الهی] هستیم...
آری! آن نعمت عظیمی که خداوند دربارهاش بازخواست میکند و کفرانش نکبت به همراه میآورد، جانشینان خدا و هدایتگران الهی هستند. و هر نعمت دیگری هم که رزق ما شده، به برکت وجود آنهاست.
"خدا به سبب آنها باران را فرو میفرستد ... به واسطهی آنهاست که خدا ناراحتیها را دفع میکند و گرفتاریها را از بین میبرد. خدا به سبب آنها ما را از خواری و پستی بیرون میآورد و گرفتاریهایی را که در آن فرو رفتهایم، برطرف مینماید[6]".
اولین نعمتی که نصیب مخلوق میشود، نعمت حیات است. ما این نعمت را هم مدیون رسول خدا و خاندان پاکش هستیم. در واقع حیات همهی مخلوقات، به واسطهی وجود اهل بیت علیهم السلام است. چراکه خداوند، خود فرموده اگر رسول خاتم و جانشین ایشان - امیر مؤمنان -نبودند، آسمان و زمین را و آنچه در آنهاست خلق نمیفرمود[7] .
پذیرش چنین معرفتی نسبت به امام زمان سبب میشود وجودمان از حبِّ این پدر مهربان لبریز گردد و قلبمان نسبت به ایشان خاضع شود. پس برای این نعمت بزرگ خدا که سرچشمهی هر خیری است و حیات ما به اوست، قلباً احترام قایل میشویم؛ او را ولی نعمت خود میدانیم؛ کراراً حقوقی را که بر گردن ما دارند متذکر میشویم. این، همان شکر قلبی از امام زمان است.